Archiwa Hulajnogi elektryczne

W poprzednim wpisie wyróżnione zostały elementy hulajnogi które z kolei zostały rozróżnione na kwestie mechaniczne i elektryczne. Mechanicznie jest to dość proste urządzenie które serwisantowi nie powinno sprawić większych problemów.
Inaczej sprawa może wyglądać z elektroniką która bywa awaryjna a którą przecież każda z takich hulajnóg posiada.

Z elementów składowych hulajnóg elektrycznych można wyodrębnić części składające się na elektronikę:

Płyta główna/sterownik odpowiadająca za prace wszystkich połączonych ze sobą części elektronicznych
Osprzęt do kontroli hulajnogi, tj. manetka przyśpieszenia, hamulec z czujnikiem magnetycznym na dźwigni
Kontroler, często połączony z wyświetlaczem który z kolei bardzo często jest zespolony z przyciskiem „Power”
Bateria
Koło z silnikiem elektrycznym
Oświetlenie

Na podstawie powyższej listy spróbuję przybliżyć typowe usterki owych elementów.

Płyta główna / sterownik

W uproszczeniu, jest to „mózg” hulajnogi elektrycznej, to do tego elementu są podpięte wszystkie podzespoły odpowiadające za kontrolę urządzenia jak i jego zasilania. Płyta główna współgra ze sterownikiem który może być umiejscowiony bezpośrednio na niej i tworzy z nią jedną całość, pod wyświetlaczem lub jako niezależny element, w zależności od modelu. Podzespoły te nadzorują procesami takimi jak podanie zasilania na silnik, kontrola stanu baterii, odłączenia zasilania silnika podczas wykrycia zaciśnięcia dźwigni hamulca i obsługę całej reszty dodatkowych czujników.

W sterowniku są zaprogramowane również informacje m.in. odnośnie sposobu wyświetlania informacji na wyświetlaczu (o ile hulajnoga go posiada) jak i również blokadzie prędkości (co jest odgórnie ustalone przepisami, tj. maksymalna prędkość do 25 km/h).
Płyta główna/sterownik, jak każdy inny układ scalony, jest wrażliwa na :
–drastyczne zmiany napięcia – skoki napięcia mogą uszkodzić poszczególne elementy płyty, mogą być spowodowane np. przez powstanie zimnych lutów lub ich nadłamaniem się na stykach.
–przegrzanie – podczas pracy urządzenia wytwarza się ciepło, jego słabe odprowadzanie lub nadmierne przeciążanie urządzenia może spalić płytę główną lub nawet spowodować destabilizację ogniw w baterii. Z tego powodu w standardzie jest obecność czujnika który przy zbyt dużej temperaturze urządzenia ,rozłącza zasilanie
–zawilgocenia – zazwyczaj w obudowach hulajnóg zastosowane są uszczelnienia pokrywy zgodne z danym standardem IP, pomimo to w wielu modelach znajdują się markery które po kontakcie z cieczą przebarwiają się. Jest to podstawowa informacja np. dla producenta przy serwisie gwarancyjnym i na jej podstawie może z góry odrzucić reklamacje gdyż komponenty elektryczne delikatnie pisząc, nie lubią się z wilgocią.

Jeżeli Twoja hulajnoga nagle się wyłącza podczas jazdy mimo naładowanej i sprawnej baterii lub w ogóle nie chce się włączyć, bardzo możliwe że odpowiada za to któraś z powyższych usterek.

Uszkodzony układ scalony bardzo często jest ciężki do naprawienia, najczęściej jedynym sensownym działaniem jest jego wymiana która może być niemożliwa jeżeli nie występuje on jako element zamienny. W takim przypadku warto szukać pomocy u elektryka specjalizującego się w naprawie układów scalonych, o ile jakikolwiek się takiej naprawy podejmie.

Na zdjęciu przykładowy sterownik z hulajnogi IScooter

Koło z silnikiem

Hulajnogi elektryczne są napędzane silnikiem elektrycznym, zazwyczaj o mocy 250W. W większości modeli występują silniki bezszczotkowe prądu stałego, które w porównaniu do tych szczotkowych posiadają z racji technologii, mniejsze gabaryty i cichszą specyfikę pracy. Zasada działania takiego silnika bazuje na elektromagnesach które będąc naprzemiennie zasilane, obracają wał, powodując obrót koła.

Po za wałem i elektromagnesami, koło takie posiada również tzw. czujnik halla który wyłapuje obrót koła i daje informacje do sterownika o możliwości podania na silnik prądu by ułatwić jego rozruch (dlatego by hulajnoga ruszyła, trzeba zazwyczaj odepchnąć się nią by koło było w ruchu). Czujnik ten zazwyczaj odpowiada też za pomiar aktualnej prędkości.

W większości silników, prócz w.w. komponentów elektrycznych znajdują się jeszcze łożyska osadzone na osi z której z jednej strony wychodzi przewód zasilajacy, całość jest zamknięta w uszczeloniony korpus („piaste”) który w tym przypadku równocześnie pełni funkcje obręczy. W zależności od modelu, koło silnikowe umiejscowione jest na tyle (popychające) lub na przodzie (ciągnące). Niektóre z nich posiadają również odzysk energii, jest to moduł w działaniu przypominający samochodowy alternator który równocześnie doładowuje baterie, przedłużając tym samym zasięg urządzenia. Odzysk energii może też się odbywać przez tzw. hamowanie regeneracyjne, w trakcie tego procesu prąd pozostały w silniku cofa się do baterii.

W silnikach hulajnóg elektrycznych najczęściej uszkodzeniu ulegają przewody (z powodu przetarć lub ich wyrwania) oraz łożyska. Bywa również tak iż pod wpływem uderzeń lub przeciążeń, uszkodzony zostanie czujnik halla (który zazwyczaj da się wymienić) lub sam silnik. W przypadku uszkodzenia silnika – wału lub elektromagnesów, najczęściej trzeba wymienić całość gdyż jego naprawa może przewyższyć koszty sprawnego nowego lub używanego elementu.

Na zdjęciu wnętrze silnika z widocznym czujnikiem halla

Osprzęt hulajnogi

Niezbędnym wyposażeniem każdej hulajnogi elektrycznej jest osprzęt dzięki któremu możemy kontrolować jej pracę. Możemy wśród tych elementów wyszczególnić:

manetka przyśpieszenia – odpowiada za podanie sygnału do sterownika o konieczności podania prądu do silnika w celu jego rozruchu
czujnik magnetyczny na dźwigni hamulca – odpowiada za odcięcie sygnału po naciśnięciu dźwigni hamulca, w tym przypadku o konieczności odcięcia prądu od silnika lub nawet o cofnięciu go do akumulatora (tzw. hamowanie regeneracyjne). Wywołuje również zapalenie się światła hamowania
wyświetlacz – nie każdy model hulajnogi go posiada, zwłaszcza jeżeli mowa o tych najbardziej budżetowych i starszych modelach. Za jego pomocą możemy odczytać informację o aktualnej prędkości, stanie baterii, aktualnie używanym trybie jazdy (eco, normal, speed) lub aktywacji oświetlenia. Niekiedy wyświetla również aktualną godzinę. Często bywa zespolony z przyciskiem funkcyjnym „Power”
kontroler analogowy lub cyfrowy z przyciskami funkcyjnymi i „power” – w zależności od modelu, może być zespolony z wyświetlaczem lub umiejscowiony niezależnie jako manetka lub konsola. Za jego pomocą możemy zmieniać parametry pracy hulajnogi, aktywować funkcje oświetlenia lub po prostu włączyć i wyłączyć hulajnogę. Niektóre kontrolery w danych modelach posiadają również klawisz aktywujący elektryczny dzwonek lub kierunkowskazy.
oświetlenie – większość e-hulajnóg posiada elektryczne oświetlenie pozycyjne, barwy białej lub żółtej z przodu oraz czerwonej z tyłu. Oświetlenie zazwyczaj bazuje na diodach LED z uwagi na dobrą jakość oddawanego światła i niski pobór energii. Ponadto, prócz oświetlenia pozycyjnego, standardem jest światło hamowania aktywujące się podczas naciśnięcia dźwigni hamulca w celu poinformowania osób znajdujących się za pojazdem o tym manewrze. W kilku modelach (np. Motus) można spotkać również elektryczne kierunkowskazy, które kontrolować można z poziomu kontrolera lub dedykowanej manetki.

Wszystkie elementy osprzętu hulajnogi elektrycznej są podatne na uszkodzenia, zazwyczaj jest to przerwa na przewodzie pomiędzy nimi a sterownikiem, uszkodzenie mechaniczne lub elektryczne (np. zimne luty na stykach, przepalenie z powodu skoków napięcia itd.).

Usterki bardzo często można stwierdzić na podstawie prostego stwierdzenia „bo nie działa”, pomocne w diagnozie bywają tez kody błędów których temat poruszę na samym końcu.

Bateria

Serce każdego bezprzewodowego urządzenia elektrycznego, w przypadku rowerów i hulajnóg elektrycznych niestety jeden z najdroższych elementów składowych które ulegają eksploatacji.
Najczęściej używane baterie posiadają napięcie 36V (silnik musi pracować pod takim samym napięciem) i wymagają kompatybilnej ładowarki co jest dość ważne z perspektywy jej prawidłowej eksploatacji, zwłaszcza z perspektywy prawidłowej pracy modułu ładowania który odpowiada za prawidłowy obieg prądu. Ich pojemność bywa różna, od ok. 7000mAh do nawet 14000mAh (w przypadku tych większych pojemności większy jest również gabaryt baterii jak i cena).
Baterie posiadają przewidzianą, deklarowaną ilość cykli ładowania, często określa to producent i zazwyczaj wartość ta oscyluje w przedziale 300-1500. Biorąc to pod uwagę, warto wykorzystywać cykle w pełni i ładować hulajnogę do pełnego stanu baterii (tak, trwa to kilka godzin).
Z perspektywy obsługi baterii, wiele zależy od użytych ogniw do jej stworzenia. Najczęściej są to ogniwa litowo-jonowe, ogniwa te przede wszystkim nie lubią pełnego rozładowania co skraca ich żywotność. I to jest podstawowa zasada, lepiej naładować baterie w hulajnodze gdy ma 30% mocy niż pozwolić na jej pełne rozładowanie! Trzeba pamiętać również że baterie nie lubią się ze skrajnymi temperaturami, zwłaszcza tymi ujemnymi.

Z popularnych przyczyn usterek baterii w hulajnodze elektrycznej, możemy wyróżnić:

naturalne zużycie spowodowane wykorzystaniem maksymalnej ilości cykli
zmniejszenie pojemności baterii przez nieprawidłowa eksploatacje, tj. pełne jej rozładowywanie, zbyt częste krótkie ładowania
zwarcie powstałe na skutek obluzowania przewodów zasilających lub pomiędzy ogniwami przez drgania lub słabą jakość ich wykonania
zimne luty na łączeniach ogniw lub wadliwe poszczególne ogniwa
słaba jakość ogniw
zawilgocenia

Jeżeli Twoja hulajnoga elektryczna:

–przestaje się włączać

–wyłącza się w trakcie jazdy lub pod dużym obciążeniem

–przegrzewa się w okolicy umiejscowienia baterii

–czas pracy na jednym ładowaniu wyraźnie się zmniejszył

–bateria w ogóle nie przyjmuje prądu z ładowarki

To niestety, najprawdopodobniej świadczy to o jej uszkodzeniu i konieczności wymiany.
Oczywiście istnieje też możliwość uszkodzeniu innego elementu elektroniki tworzącej całość w tym urządzeniu, tutaj często z pomocą przychodzą nam:

Kody błędów w hulajnogach elektrycznych

Większość hulajnóg posiadających wyświetlacz, umożliwia szybką diagnozę usterek poprzez wyświetlane kody błędów przy próbie jazdy lub od razu po ich włączeniu. Kody błędów to zazwyczaj 2 znaki, składające się z cyfr lub litery i cyfry. Generuje je sterownik który posiada zaprogramowany algorytm weryfikujący sygnał z poszczególnych czujników. Jeżeli sterownik nie dostaje sygnału zwrotnego z danego czujnika lub go nie wykrywa, wchodzi w tryb awaryjny i wyświetla kod błędu który odpowiada danemu obwodowi elektrycznemu którego dotyczy. W przypadku braku wyświetlacza, kody błędów mogą być podawane również w formie dźwiękowej, zwykle charakterystycznych „piknieć”.
Każdy producent posiada swoją instrukcję na podstawie której można interpretować kody błędów i diagnozować usterkę, z perspektywy czasu uważam to za bardzo przydatne narzędzie do zdiagnozowania problemu które pomaga przyśpieszyć naprawę i określić zakres prac bez oględzin sprzętu.

Co jednak zrobić gdy gdy hulajnoga nie chce działać i nie ma możliwości diagnozy na podstawie kodów?

Wtedy przyda się określenie w jakich okolicznościach sprzęt odmówił posłuszeństwa, jak był dotychczas użytkowany i czym charakteryzuje się owa usterka.

Jeżeli na podstawie wywiadu i doświadczenia nie da się jednoznacznie określić co spowodowało usterkę, niestety trzeba jej szukać – bywa to czasochłonne i czasem może być utrudnione przez budowę pojazdu który po prostu ciężko jest „rozebrać” bez uszkodzeń (np. hulajnogi Fiat 500).

W ciągu ostatnich kilku lat hulajnogi elektryczne w ekspresowym tempie zyskały na popularności. Świadczy o tym duża ilość modeli dostępnych w sprzedaży, możliwość wypożyczenia takiego sprzętu w praktycznie w każdym mieście (np. zielone hulajnogi Bolta które bardzo często można spotkać na ulicy, oczekujące na potencjalnego klienta) jak i liczba wypadków związanych z jazdą tymi jednośladami.
Czym jest z perspektywy Kowalskiego ten twór? Na to pytanie można odpowiedzieć bardzo prosto – alternatywą dla szybkiego i względnie taniego transportu. I w tym temacie byłoby to w zasadzie tyle z mojej strony, jest mnóstwo recenzji i artykułów które podsumowują te urządzenia i nie mam zamiaru ich powielać.
Z uwagi na ilość poszczególnych modeli oraz producentów, ciężko może być wybrać coś co będzie bezawaryjne – w końcu to tylko elektronika, w dodatku używana w różnych warunkach więc ma prawo się psuć. W wyszukiwarce można znaleźć wiele serwisów które pomogą Wam naprawić swoją hulajnogę. W tej materii oczywiście przewagę mają serwisy z zapleczem technicznym oraz magazynem części, zazwyczaj specjalizujące się w naprawach sprzętu konkretnego producenta lub kilku producentów, zazwyczaj tych bardziej markowych. Niestety większość znajduje się w największych miastach lub świadczy usługi wysyłkowo (przy czym często nie wiadomo zbyt wiele czy ta działalność jest prawdziwa gdyż bywa że ciężko jest się z kimkolwiek z takiego serwisu skontaktować).
I tutaj pojawiam się ja, jako prawdopodobnie ostatnia deska ratunku lub najwygodniejsza opcja gdyż jestem niedaleko, przyjadę/odbiorę/odwiozę naprawiony sprzęt. I jest to fajna opcja, zwłaszcza dla kogoś kto zdaje sobie sprawę z dostępności części oraz kosztów poszczególnych napraw, i je akceptuje.
Problem pojawia się gdy początkowo fajny sprzęt, nabyty w niedużych pieniążkach, zaczyna się psuć i okazuje się, że jego naprawa przewyższa jego wartość lub nie jest możliwa z powodu braku części.

Dlatego kupując hulajnogę, warto zwrócić uwagę, czy do tego modelu jest jakikolwiek wybór komponentów zamiennych? Nawet wpisanie samego modelu w wyszukiwarce google lub na popularnym serwisie allegro, może wstępnie podpowiedzieć czy warto ten jednoślad nabyć.
Ważnym argumentem jest też udzielana na sprzęt gwarancja i wiarygodność sprzedawcy – jeżeli jedna z tych kwestii jest wątpliwa to warto rozważyć rezygnacje z zakupu u tego źródła.

Jaka jest zatem problematyka z serwisem hulajnogi elektrycznej?

Przede wszystkim jak wspomniałem wcześniej, dostępność części zamiennych co jest niestety bardzo częste w przypadku budżetowych producentów, którzy weszli w produkcje hulanóg elektrycznych by odpowiedzieć na zainteresowanie i potrzeby rynku.

Przejdźmy do kwestii technicznych. Z jakich elementów w uproszczeniu składa się hulajnoga elektryczna?

Rama z kolumną kierowniczą, w droższych modelach często posiadająca amortyzacje
Koła w różnych rozmiarach, zazwyczaj 8 lub 10 cali, jedno z nich jest silnikiem napędzającym jednoślad
Płyta główna/sterownik odpowiadający za prace wszystkich połączonych ze sobą części elektronicznych
Osprzęt do kontroli hulajnogi tj. manetka przyśpieszenia, hamulec tarczowy lub bębnowy mechaniczny (zasilany linką w pancerzu) z czujnikiem magnetycznym na dźwigni
Kontroler, najczęściej z wyświetlaczem który bardzo często jest zespolony z przyciskiem „Power”
Bateria

Z wyżej wymienionych składowych hulajnogi, można wyodrębnić te które zaliczają się do części mechanicznych oraz te które potocznie można nazwać elektroniką. W tej części podsumuje te kwestie mechaniczne które interesują mnie najbardziej.
Nie trudno się domyślić że kwestie mechaniczne są najłatwiejsze w naprawie, przez zastosowanie elementów zamiennych lub rozwiązań niestandardowych, wymyślonych na potrzebę serwisu.
Odnośnie tych kwestii, nie będę się skupiał na ich omawianiu z perspektywy:

–kwestii eksploatacyjnych – m.in. wymiana okładzin hamulcowych, linki czy innej części mechanicznej

–kontroli połączeń śrubowych – z uwagi na występujące drgania powinno to być okresową rutyną

–wymiany uszkodzonych podzespołów mechanicznych – czyli kwestie losowe z powodu np. zdarzenia drogowego

W.w czynności są albo eksploatacyjne albo robi się tego mało jak na tą chwilę i zazwyczaj nie jest to problematyczne (co nie oznacza że jest to zawsze tanie).

Nagminna w hulajnogach elektrycznych jest za to wymiana dętek i opon – tutaj sprawa jest teoretycznie prosta, teoretycznie gdyż problemem może być prawidłowy montaż który bez odpowiednich narzędzi i sposobu nie jest wcale tak łatwy, zwłaszcza że często jest utrudniony przez przewód zasilający silnik.

Jeżeli chodzi o opony, z rozwiązań używanych w hulajnogach elektrycznych możemy wyróżnić:

Opony klasyczne z dętką – dostępność jest dość spora i zazwyczaj nie ma problemu z dobraniem elementów zamiennych.
Powodem uszkodzenia takiej opony jest zazwyczaj jazda na zbyt niskim ciśnieniu (opona przeciera się od środka przez co jej oplot z włókna lub drutów zaczyna przecierać dętkę, przykład na zdjęciu pod listą) lub jej naturalne zużycie. Ten system umożliwia komfortową jazdę z uwagi na tłumienie mniejszych nierówności
Opony bezdętkowe, tzw. tubeless – jest to system który podobnie jak koła w samochodach, nie posiada dętki. Bazuje na pasownym umiejscowieniu opony na rantach obręczy i uszczelnionym zaworze. System osobiście przeze mnie nie lubiany gdyż bardzo często zdarzają się opony które mimo iż są z nim kompatybilne, nie chcą się wyłożyć mimo użycia pasty wulkanizacyjnej. Problem ten może powodować również uszkodzona obręcz z załamaną krawędzią.
Bardzo często zdarza się iż w tym przypadku większe przebicie w oponie powoduje konieczność jej wymiany.
Komfort jazdy na tym systemie jest podobny jak w poprzednim przypadku, z dętką.
Opony pełne – bardzo przyzwoite rozwiązanie z perspektywy bezawaryjności, opona jest odlana w całości, pasownie do obręczy i nie ma możliwości jej przebicie gdyż nie ma tutaj powietrza.
Niestety montaż jest dużo cięższy, z uwagi na konieczność naciągnięcia całości odlewu w środek obręczy i ułożenia jej.
W tym przypadku jedynym minusem jest mniejsza absorbcja mniejszych nierówności z uwagi na twardość opony – jazda na kostce brukowej będzie powodować odczuwalne wibracje.

Przykład uszkodzenia wewnątrz opony w hulajnodze elektrycznej

W części drugiej to co bardziej wymagające, czyli elektryka…

Hulajnogi elektryczne

O serwisie hulajnogi elektrycznej, część 2 – elektryka